Վարագա ճոխ գյոզալը

Ինչպես բոլոր քրդական գյուղերում, այնպես էլ այստեղ՝ Վարագավանքի մոտ, դեպի մեզ վազեցին գյուղի երեխաները: Նրանց ոչ թե ուրախացնում է զբոսաշրջիկների ներկայությունն իրենց գյուղում և ոչ էլ հյուրասիրության դրսևորում է այս ուրախությունը, ընդամենը ուզվորի ու գողի հոգեբանությամբ մեծացող սերունդ է: Այս «փեշակը» փոխանցվում է պապերից: Խնդրել, ուզել, շողոքորթել, գողանալ: Քրդական բնակավայրերում զբոսաշրջիկ տեսնող երեխաները ձեռքերը պարզում են մի կոպեկ ստանալու ակնկալիքով: Նրանք դա չեն անում, որովհետև սոված են, այլ որովհետև ընդունված բան է ուրիշի ունեցածին տիրանալը: Նրանց ուղղորդող մեծերը երբեմն անձամբ էին երեխայի ձեռքը բռնած վազում դեպ մեզ՝ լուսանկարվելու և վերջում փող ուզելու: Նրանց համար աշխարհը բաժանվում է 3 ազգության, դա քուրդն է, թուրքն է ու օտարը, սակայն օտարի մեջ կա մեկը, որի մասին նրանք գրեթե ոչինչ չգիտեն, թե չէ օտարն էլ իր հերթին կբաժանեն 2 մասի՝ հայեր և մյուսներ: Նրանք կիմանային, որ մյուսներից կարելի է մուրալ, մյուսներից ուզել, շողոքորթել, իսկ հային կամ սիրել է պետք կամ ատել, բայց անտարբեր պետք չէ մնալ, որովհետև ապրում ես հայի պատմության վրա «անմեղսունակ քրդի լամուկ»: Հայը չի եկել քո գյուղի գոմի վերածված «քիլիսե»-ն նկարելու, հայն իր մեջ կռիվ ունի, հարցեր ունի անթիվ, որոնցով գալիս է քո գյուղ, բայց ավելի շատ հարցեր հավաքած հետ է դառնում:

Վարագավանքի պատմությունը

Վարագավանքը գտնվում է պատմական Հայաստանի Վասպուրական նահագնում: Կառուցվել է 7-րդ դարում։ Գտնվում է Վան քաղաքից հարավ-արևելք, Վարագա լեռան արևմտյան լանջին։

1856 թվականին Վարագա վանքի վանահայրությունը ստանձնել է Մկրտիչ Խրիմյանը (Խրիմյան Հայրիկ): Վարագավանքում Խրիմյանը մնացել է մինչև 1862 թվականը, երբ տեղափոխվել է Մշո Սուրբ կարապետ:  1857 թ-ին հիմնադրել է Վարագավանքի հոգևոր ժառանգավորաց վարժարանը, իսկ 1858 թ-ին վերսկսել «Արծվի Վասպուրականի» հանդեսի հրատարակությունը:

Վարագավանքի վարժարանը եղել Է նոր տիպի դպրոց. Վանում առաջինը այստեղ են աշակերտներին տրամադրվել սեղաններ, գրատախտակ, քարտեզներ ու բնագիտական նկարներ, վերացվել էր մարմնական պատիժը: Դասավանդել են արտասահմանում կրթված մտավորականներ Մ. Արտամետցյանը, Մ. Փափազյանը, Մ. Գալպակչյանը, Մ. Ռուբենյանը, Ն. Փիրղալամյանը և ուրիշներ։ Ծրագրային առարկաներ են եղել սրբազան պատմությունը, աստվածաբանությունը, եկեղեցական երաժշտությունը, ճարտասանությունը, քերականությունը, աշխարհագրությունը, ազգային պատմությունը և այլն։ Վասպուրականում առաջին անգամ այստեղ է դասավանդվել հայրենագիտություն առարկան, որի նպատակն էր նաև հետազոտել հայրենի բնությունը, պատմական հուշարձաններն ու բանահյուսությունը։ Այդ հետազոտությունների արդյունքներն ընդհանրացվել են առարկայի ուսուցիչ Խ. Խրիմյանի 1883-ին հրատարակված «Հայրենագիտություն» 3 մասից բաղկացած գրքում։ 1862-ին դպրոցը տվել է առաջին շրջանավարտները։ Ժառանգավորացն ունեցել է գրադարան, թանգարան, տպարան, որտեղ տպագրվել է նաև «Արծվի Վասպուրական»-ը:

Սույն հոդվածի հեղինակային իրավունքը պատկանում է armgeo.am կայքին։ Հոդվածի բովանդակությունը կարող է մեջբերվել, օգտագործվել այլ կայքերում, միայն ակտիվ հղում պարունակելով դեպի սկզբնաղբյուրը:

Հայկական լեռնաշխարհ