Մեր օրգանիզմը բարդ և փխրուն մեխանիզմ է: Դրա բնականոն աշխատանքի համար անհրաժեշտ է մի քանի նախապայման՝ մթնոլորտային ճնշման և ջերմաստիճանի բարենպաստ պայմաններ, բավարար քանակությամբ սնունդ և հեղուկ, տարբեր միկրոտարրեր և վիտամիններ: Բավական է միայն սրանցից մեկի բնականոն քանակը խախտվի, և օրգանիզմը դուրս է գալիս հավասարակշռությունից, սկսվում են պակասի կամ ավելցուկի հավասարակշելու գործընթացներ, ինչը, երկարատև ազդեցության դեպքում, կարող է լուրջ հետևանքներ թողնել մարդու օրգանիզմի վրա: Սրանց մեջ հատուկ կարևորության է արժանացել ջրազրկումը: Մեր օրգանիզմն ավելին քան 65%-ով բաղկացած է ջրից, այդ իսկ պատճառով ջուրը չափազանց կարևոր է մեր օրգանիզմի համար: Ջրի շնորհիվ են բոլոր սննդարար նյութերը լուծվում արյան մեջ և հասնում մեր բջիջներին, հետևաբար ջրի ոչ բավարար քանակության դեպքում օրգանիզմը չի ստանում բավարար քանակությամբ սննդանյութեր և ուժասպառ է լինում: Այդ երևույթը կոչվում է ջրազրկում: Այն տեղի է ունենում, երբ մեր մարմնից կորցրած հեղուկի քանակն ավելի մեծ է լինում, քան ստացածը: Հեղուկ մենք կորցնում ենք քրտինքի, շնչառության, արտազատման միջոցով:
Ջրազրկում
Դրան նպաստում է բարձր լեռնային պայմաններում չոր օդը: Քանի որ շնչառության ընթացքում չոր օդը մեր օրգանիզմից «կլանում» է խոնավություն և արտաշնչելուց իր հետ տանում այն: Բայց ամենաշատ հեղուկ մենք կորցնում ենք քրտինքի, փսխումների և փորլուծության հետևանքով։ Սրանք առողջական խնդիրներ են, որոնք հաճախ են պատահում բարդ լեռնային վերելքների ժամանակ, այդ պատճառով անհրաժեշտ է հիշել, որ նման դեպքերում տուժածն առավել խոցելի է:
Ինտենսիվ ֆիզիկական աշխատանքի, հատկապես ցիկլային սպորտաձևերի ժամանակ (վազք, քայլարշավ, հեծանվասպորտ, լող) քրտինքի հետ ավելի ինտենսիվ օրգանիզմը կորցնում է տարբեր միկրոտարրեր՝ աղեր, էլեկտրոլիտներ, որոնք շատ կարևոր են օրգանիզմի նյութափոխանակության համար, մասնավորապես, հենց հանքանյութերն են կարգավորում բջջաթաղանթի կողմից հեղուկի կլանման արագությունը և արյան մեջ ջրի լուծման գործընթացը: Եթե այս նյութերի անհրաժեշտ քանակը պակասում է, օրգանիզմը սկսում է թուլանալ, խախտվում է նյութափոխանակությունը: Սա նաև նպաստում է այլ հիվանդությունների առաջացմանը, օրինակ՝ հիպոթերմիայի, արևային հարվածի կամ լեռնային հիվանդության:
Ինչպե՞ս է տեղի ունենում ջրազրկումը
Ե՞րբ է կարելի համարել, որ օրգանիզմը ջրազրկված է, որո՞նք են դրա նախանշանները և ինչպե՞ս պայքարել դրա դեմ: Ջրազրկումը պայմանականորեն կարելի է բաժանել բարդության երեք աստիճանի․
- Թեթև ջրազրկում, երբ օրգանիզմը կորցնում է սեփական քաշի 3-5%-ը
- Միջին աստիճանի ջրազրկում՝ քաշի 6-9%
- Ծանր աստիճանի ջրազրկում՝ 10% և ավելի
Իսկ եթե ավելի պարզ խոսենք՝ պարզապես առաջնորդվեք հետևյալ կանոնով․ դուք չպետք է ծարավ զգաք: Եթե ունեցաք ծարավի զգացում, նշանակում է ջրազրկումն արդեն սկսվել է: Դրանից խուսափելու ամենապարզ եղանակը գործողության ողջ ընթացքում փոքր կումերով կանունավոր ջուր խմելն է:
Ջրազրկման միջին մակարդակում հայտնվում են հետևյալ նախանշանները.
- Ծարավի զգացում
- Գլխապտույտ և գլխացավ
- Խումհարի զգացողություն (похмелье)
- Չորություն բերանի խոռոչում
- Թուլություն, ուժասպառ զգացողություն
- Հաճախակի և մակերեսային շնչառություն
- Արագ սրտի զարկ, րոպեում 100 կծկում հանգիստ վիճակում
- Մարմնի ջերմաստիճանի անկում, մասնավորապես վերջույթներում
Եթե բանը հասել է սրան, ապա իրավիճակն արդեն լուրջ է, սա կարող է ծանր պաթոլոգիական վիճակի հանգեցնել: Պետք է անհապաղ դադարեցնել վերելքը, հանգիստ դիրք ընդունել ստվերի տակ և փորձել վերականգնել օրգանիզմի ջրային բալանսը:
Ինչպե՞ս խուսափել ջրազրկումից
Ինչպես արդեն գիտենք, ավելի հեշտ է կանխարգելել, քան հետո վերացնել հետևանքները: Ջրազրկումը կանխելն ավելի պարզ է, քան որևէ այլ երևույթը: Ջուր խմեք, այո՛, պարզապես շատ ջուր խմեք:
Իսկ եթե ավելի պարզ, ապա հետևե՛ք հետևյալ քայլերին.
- Նախ մինչև արշավը սկսելը շատ ջուր խմեք, որպեսզի նախապես ունենաք ջրի անհրաժեշտ պաշարը և չկորցնեք այն արշավը դեռ չսկսած:
- Քայլքի ընթացքում, ամեն 10 – 15 րոպեն մեկ, փոքր կումեր արեք, որպեսզի միշտ պահեք ջրային բալանսը: Երկար ժամանակ չխմել, իսկ այնուհետև միանգամից մեծ քանակությամբ ջուր խմելը կարող է հակառակ ազդեցությունն ունենալ, քանի որ օրգանիզմը չի հասցնի յուրացնել այդ քանակությունը: Պատկերացրեք սա կաթիլային ոռոգման սկզբունքով:
- Մի մոռացեք խմել, երբ կանգնում եք դադարի կամ հաց ուտելու: Դադարը հիանալի ժամանակ է, որպեսզի լրացնեք օրգանիզմի ջրի պաշարները:
- Օգտագործեք հիդրացիոն պարկ, կամ ուսաթոկերից կախվող ձողիկով ջրի շիշ, որպեսզի ամեն անգամ չծուլանաք շիշը հանել ուսապարկից:
- Օգտագործեք իզոտոնիկներ և սպորտային այլ հավելումներ: Սրա մասին ավելի մանրամասն կխոսենք քիչ ուշ:
- Հետևեք մեզի գույնին: Նորմալ վիճակում այն պետք է համարյա անգույն լինի: Եթե գույնը մգվում է, նշանակում է՝ դուք ջրազրկվում եք: Բացառություն են կազմում այն դեպքերը, երբ դուք ընդունում եք որոշակի վիտամինային կուրս կամ այլ դեղեր, կամ ունեք որոշակի հիվանդություն՝ նմանատիպ ախտանշաններով:
Իզոտոնիկներ
Իզոտոնիկների մասին բազմիցս խոսել ենք այլ նյութերում, և նշել դրանց կարևորության մասին: Սակայն հարկ ենք համարում այս նյութում առավել մանրամասն անդրադառնալ այս թեմային, քանի որ մարդկանց մոտ կարծրացած կարծիք կա, որ ցանկացած հավելում, դեղամիջոց կամ վիտամին դա «քիմիա» է և վնասակար է առողջությանը: Բայց թե ինչի՞ն է վնաս, ինչո՞վ է վնասում, ինչի՞ հաշվին՝ ոչ ոք հիմնավորել չի կարողանում:
Ակտիվ ֆիզիկական աշխատանք կատարելիս քրտինքի հետ օրգանիզմը կորցնում է մեծ քանակությամբ հանքանյութեր և էլեկտրոլիտներ: Դրանց առկայությունն արյան մեջ մեծ նշանակություն ունի: Դրանց շնորհիվ ջուրն ավելի արագ և արդյունավետ է ներծծվում բջջաթաղանթից ներս, դրանք կարգավորում են նյարդային հանգույցների աշխատանքը, մկանային կծկումները, նյութափոխանակությունը: Դրանց պակասից օրգանիզմը սկսում է արագ ուժասպառ լինել, տեղի են ունենում անկառավարելի ջղաձգումներ, կոորդինացիայի կորուստ և, ի վերջո, նույնիսկ գիտակցության կորուստ: Բանն այն է, որ ջրազրկումը շարունակվում է, անգամ եթե դուք ջուր եք խմում, որոշ դեպքերում սովորական ջրի հանքայնությունը չի բավարարում պակասը լրացնելուն: Հաճախ արշավների ընթացքում զգում եք գլխախտույտ, գլխացավ, խումհարային զգացողություններ: Դա հենց ջրազրկումն է:
Օրգանիզմին պետք է օգնել հաղթահարել այս իրավիճակը: Եվ այստեղ մեզ օգնության են հասնում իզոտոնիկները: Իզոտոնիկները ներկայացվում են փոշու կամ հաբերի տեսքով, որոնք լուծվում են ջրում: Դրանց հիմնական բաղադրիչներն են՝ աղեր, տարբեր հանքանյութեր, էլեկտրոլիտներ, սոդա: Որոշ տեսակներ պարունակում են հավելյալ վիտամիններ, պարզ ածխաջրեր, ամինաթթուներ: Այս ամենն օգնում է օրգանիզմին մնալ տոնուսի մեջ մինչև երեկոյան ճամբարում ինչպես հարկն է սնվելը:
Իզոտոնիկը պետք է սկսել խմել ֆիզիկական ակտիվությունը սկսելուց մոտ 20 րապե առաջ, շարունակել փոքր կումերով խմել ընթացքում և ավարտից հետո նույնպես շարունակել խմել, որպեսզի օրգանիզմում միկրոէլեմենտների և հեղուկի կորուստ չլինի:
Հետևելով այս պարզ կանոններին դուք կխուսափեք ջրազրկումից: Դրանց հետևելը շատ պարզ է:
Օգտակար է իմանալ
